Психолошки и педагошки агли на ко-менаџирањето

Ко-менаџирање во училиштата: Психолошка безбедност за вистински ученички глас

На Западен Балкан сведочиме на возбудлива промена во управувањето со образованието – промена што ги става учениците во с’ржта на процесите на одлучување, заедно со наставниците и училишната администрација. Овој современ пристап, познат како ко-менаџирање, не е само модерен термин – туку моќна алатка што го трансформира самото училишно искуство.

Дали знаевте дека концептот на ко-менаџирање во образованието всушност потекнува од иновативниот пристап на Советот на Европа кон младинското учество? Иако многумина мислат дека станува збор за нов тренд, овој модел на заедничко донесување одлуки помеѓу младите и носителите на одлуки веќе со години ги обликува европските институции.

Замислете го потенцијалот ако училиштата во регионот целосно го прифатат овој пристап! На Западен Балкан веќе гледаме адаптација на овој европски модел, кој ги поставува учениците на истата маса со наставниците и директорите при носење на одлуки. Не станува збор само за административна реформа туку целосно преосмислување на тоа како може да функционира едно училиште кога секој глас има вредност.

Од психолошка перспектива, овој пристап ги исполнува основните развојни потреби на младите луѓе:

• Потребата за автономија и сопствен глас
• Желбата да придонесуваат на значаен начин
• Развојот на лидерски вештини
• Градењето самодоверба преку вистинска одговорност

Она што го прави ко-менаџирањето фасцинантно од педагошка гледна точка е тоа што ги претвора апстрактните концепти на демократија и партиципација во реални, секојдневни искуства. При тоа теоријата и практиката се спојуваат во најпрактична можна форма.

Што се случува кога учениците имаат вистинска моќ во училиштата?

Учениците мора да добијат вистинска можност да учествуваат во донесување одлуки за навистина да го трансформираат образовното искуство. Истражувањата покажуваат дека не станува збор само за „давање збор“ туку за создавање совршена средина каде нивниот ум може да се развива. Кога учениците добиваат вистинска одговорност, се случува нешто навистина интересно. Според студијата на Акрамова и Акрамова (2021), давањето реална моќ на учениците не е само симболичен гест бидејќи тоа создава идеални услови за развој на нивното критичко и креативно размислување.

Се сеќавате на часовите што беа здодевни затоа што не беа поврзани со вистинскиот живот? Учениците имат потреба од вистинска одлучувачка моќ. Тогаш, можат да го применат знаењето во реални ситуации. Така теоријата станува пракса.

Учениците напредуваат кога работат и индивидуално и како тим. Тие учат да размислуваат самостојно, но и да ја ценат колективната мудрост. Оваа рамнотежа поттикнува посилни когнитивни способности и подобри социјални врски.

Овластувањето на учениците не е само прашање на аналитичко размислување, тоа ја поттикнува и креативноста. Кога имаат вистинска моќ, учат како внимателно анализираат ситуации и смислуваат креативни решенија. Како што забележуваат Акрамова и Акрамова: „Целосно создадените услови и можности за процесот на критичко размислување кај учениците создаваат многубројни придобивки во областа на педагогијата и психологијата.“

Создавање психолошка безбедност за вистински ученички глас

Кога учениците имаат реална моќ во процесите на одлучување учат за демократија и лидерство. Развиваат вештини кои ќе им служат многу подоцна во животот, станувајќи поодговорни, креативни и социјално компетентни индивидуи.

Кога зборуваме за ко-менаџирање во училиштата, всушност зборуваме за создавање средина на психолошка безбедност – концепт што детално го истражува професорката Ејми Едмондсон од Харвард. Но што значи ова за односите меѓу учениците и наставниците?

Според Едмондсон, како што наведува Американската психолошка асоцијација (2024):

„Лидерите мора да дадат приоритет на култура на учење и иновација за членовите на тимот да се чувствуваат удобно да зборуваат, да ризикуваат и да споделуваат информации. Ова не се случува само по себе – туку преку напор, љубопитност и грижа. Кога ќе се постигне, резултатот е покреативен, поиновативен и поуспешен тим или организација.“

Овој принцип совршено се применува и во училишното ко-менаџирање, каде е потребно да се создадат услови во кои:

• Учениците се чувствуваат безбедно да ги изразат своите ставови
• Наставниците можат отворено да зборуваат за предизвиците
• И двете страни имаат доверба дека нема да бидат санкционирани за своите идеи

Во пракса, често се покажува дека стравот од негативни последици е една од најголемите пречки за учениците да го кажат своето мислење. Но што ако создадеме училишна средина каде тие се чувствуваат безбедно, прифатено и охрабрено да зборуваат отворено, да практикуваат асертивна комуникација и да ја живеат демократијата секој ден. Ајде да истражиме како може да го направиме ова реалност во нашата училишна средина!

Како изгледа вистинската психолошка безбедност во училиштата?

Во психолошки безбедна училишна средина, сите учесници треба да можат да:

• Признаваат и дискутираат грешки отворено
• Отвораат тешки теми без страв
• Побараат помош или фидбек
• Се чувствуваат ценети како дел од тимот

Ова е особено важно кога од учениците се очекува да бидат рамноправни во одлучувањето со наставниците и директорите – луѓе кои традиционално имаат поголема моќ во нивниот живот.

Заклучок

Размислете само – како можеме да очекуваме младите да ја разберат и практикуваат демократијата ако не ја искусат во своето секојдневие? Ко-менаџирањето е возбудлив концепт токму затоа што оди подалеку од традиционалните ученички тела. Тоа е фантастичен, сѐопфатлив пристап кој ги поврзува учениците, наставниците и администраторите како еднакви партнери во донесувањето одлуки.

Она што го прави ко-менаџирањето посебно е што не одзема власт туку ја дели одговорноста. Кога учениците се дел од процесот на одлучување, тие не само што учат за демократија – тие ја живеат.

Замислете го тоа како надградба – од еднонасочна улица кон кружен тек каде сите патишта се среќаваат, а секој учесник има улога во одржувањето на движењето. Еволуцијата од традиционални модели на управување кон партиципативни е вистинска парадигматска промена за иднината на образованието.

Проектот „Ко-менаџирани средни училишта“ се спроведува од Здружението LEAD (МКД) во партнерство со Genesis Project (BiH), Kosovar Youth Council (KS), Youth Network of Montenegro (MNE) и Connecting (SRB). Проектот е финансиран од Европската Унија преку програмата Erasmus+.

Akramova, G. R., & Akramova, S. R. (2021). Pedagogical and psychological conditions of preparing students for social relations on the basis of the development of critical thinking. Psychology and Education, 58(2), 4889-4902. ISSN: 00333077. American Psychological Association. (2024, March 4). What is psychological safety at work? Here's how to start creating it. https://www.apa.org/topics/healthy-workplaces/psychological-safety Council of Europe. (n.d.). Co-management. Retrieved December 26, 2024, from https://www.coe.int/en/web/youth/co-management